Τα ινομυώματα είναι όγκοι του μυϊκού ιστού της μήτρας, τα οποία παρατηρούνται στο 20% των γυναικών ηλικίας άνω των 35 ετών, ενώ έχουν βρεθεί τουλάχιστον στο 50% των γυναικών που εξετάζονται νεκροτομικά.
Αποτελούν τη συνηθέστερη ένδειξη υστερεκτομής αφού σχεδόν η μία στις τρεις υστερεκτομές πραγματοποιείται λόγω των επιπλοκών των ινομυωμάτων.
Τα ινομυώματα προέρχονται συνηθέστερα από τα λεία μυϊκά κύτταρα της μήτρας. Κατά το μεγαλύτερο ποσοστό είναι καλοήθεις όγκοι, ενώ βάσει της διεθνούς βιβλιογραφίας, το ποσοστό κακοήθειας κυμαίνεται από 0,04 έως 0,13%.
Τα συμπτώματα
Τα ινομυώματα ποικίλλουν σε αριθμό, μέγεθος και θέση στη μήτρα. Μπορεί να είναι μονήρη (μεμονωμένα) ή πολλαπλά (μέχρι και περισσότερα των 20) και το μέγεθός τους μπορεί να είναι από αυτό μιας φακής έως ενός μικρού καρπουζιού. Τα συμπτώματα λοιπόν, αποτελούν μια συνάρτηση των παραπάνω παραγόντων (αριθμός και μέγεθος), όπως επίσης και της ανατομικής θέσης που κατέχουν στη μήτρα.
Τα πιο συχνά συμπτώματα που προκαλούν τα ινομυώματα είναι:
– βαριές και παρατεταμένης διάρκειας περίοδοι, με πήγματα και κατά συνέπεια αναιμία, εύκολη κόπωση, ζαλάδα, νωθρότητα: τα ινομυώματα βρίσκονται στο εσωτερικό της μήτρας και την εμποδίζουν να συσπαστεί αποτελεσματικά κατά το τέλος της περιόδου.
– υπογονιμότητα: τα ινομυώματα, ακόμα και μικρά σε μέγεθος, όταν ασκούν πίεση ή παραμορφώνουν την είσοδο της μήτρας (τράχηλος) ή τα στόμια των σαλπίγγων, εμποδίζουν την ομαλή δίοδο του σπέρματος προς τις σάλπιγγες όπου γίνεται η γονιμοποίηση.
– συχνουρία, συχνές ουρολοιμώξεις, ακράτεια ούρων: τα μεγάλα συνήθως σε μέγεθος ινομυώματα, ασκούν πίεση στην ουροδόχο κύστη που βρίσκεται σε άμεση επαφή με τη μήτρα, εμποδίζοντας την πλήρη διάτασή της και την ομαλή λειτουργία της.
– αποβολές πρώτου τριμήνου κύησης: τα ινομυώματα που συνήθως καταλαμβάνουν χώρο στην κοιλότητα της μήτρας, εμποδίζουν την ομαλή εμφύτευση του εμβρύου στην εσωτερική επιφάνεια της μήτρας (ενδομήτριο).
– κοιλιακά άλγη, συνήθως σταδιακής έναρξης και με διαλείποντα ή συνεχή χαρακτήρα: τα ινομυώματα, λόγω μεγέθους προκαλούν την αίσθηση βάρους, ενώ λόγω ανεπαρκούς αιματώσεώς τους προκαλούν ισχαιμικούς πόνους παρόμοιους με αυτούς που προκαλεί η καρδία κατά το έμφραγμα του μυοκαρδίου. Οξύς και ισχυρός πόνος μπορεί να προκληθεί σπάνια κατά τη συστροφή ενός μισχωτού ινομυώματος γύρω από τον άξονά του.
Ανάπτυξη
Τα ινομυώματα είναι ορμονοεξαρτώμενοι όγκοι. Τα οιστρογόνα έχουν διεγερτική δράση στα ινομυώματα (αύξηση μεγέθους), ενώ άλλες ορμόνες όπως η προγεστερόνη ή τα ανάλογα των εκλυτικών ορμονών του υποθαλάμου (GnRH ανάλογα), οδηγούν σε συρρίκνωσή τους.
Αυτό σημαίνει ότι κατά τη διάρκεια της περιόδου, τα ινομυώματα μπορεί να μεγαλώσουν. Αντίθετα, μια γυναίκα στην εμμηνόπαυση μπορεί να παρουσιάσει σταδιακή μείωση του μεγέθους των ινομυωμάτων της, λόγω της μείωσης των κυκλοφορούντων οιστρογόνων.
Η εγκυμοσύνη
Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι τα ινομυώματα μπορεί να αυξηθούν κατά πολύ σε μέγεθος κατά την κύηση κυρίως λόγω της μεγάλης αύξησης της κυκλοφορίας του αίματος στη μήτρα.
Το γεγονός αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ισχαιμικούς πόνους κατά τη διάρκεια της κύησης ή πίεση σε γειτονικά όργανα (έντερο, ουροδόχος κύστη). Οι περιπτώσεις αυτές αντιμετωπίζονται με τη χορήγηση αναλγητικών και την παρακολούθηση της εγκύου από το γυναικολόγο.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί, ότι μία έγκυος δε θα αντιμετωπίσει κατ’ ανάγκη πρόβλημα στην κύηση από την παρουσία κάποιου ινομυώματος (οι περιπτώσεις εξατομικεύονται ανάλογα με τον αριθμό, τη θέση και το προϋπάρχον μέγεθος των ινομυωμάτων).
Θεραπεία και υποτροπές
Τα ινομυώματα που έχουν αφαιρεθεί, δεν επανεμφανίζονται. Υπάρχει όμως περίπτωση κατά την επέμβαση να υπάρχουν ινομυώματα σε λανθάνουσα φάση, τα οποία δεν αφαιρούνται αρχικά λόγω του μικρού τους μεγέθους. Αυτά μπορεί να μεγαλώσουν και να κάνουν «αισθητή την παρουσία τους», αργότερα.
Για τη σωστή αντιμετώπιση σημαντικό παράγοντα αποτελεί η εκτενής συζήτηση με το γυναικολόγο για τη συμπτωματολογία και η λεπτομερής χαρτογράφησή των ινομυωμάτων της ασθενούς. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με το διακολπικό γυναικολογικό υπέρηχο και τη μαγνητική τομογραφία σε σύνθετες περιπτώσεις. Σε ειδικές περιπτώσεις που απαιτείται να διαπιστωθεί αν τα ινομυώματα επηρεάζουν την κοιλότητα της μήτρας και τα σαλπιγγικά στόμια, χρησιμοποιείται η υστεροσαλπιγγογραφία και η υδροσονογραφία.
Η μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων ΔΕΝ απαιτεί χειρουργική αντιμετώπιση αλλά μια απλή υπερηχογραφική παρακολούθηση ανά διαστήματα που καθορίζει ο γυναικολόγος (συνήθως σε ετήσια βάση).
Σε περίπτωση που υπάρχουν κάποια από τα συμπτώματα που αναφέραμε παραπάνω, ο γυναικολόγος θα επιλέξει ποιά μέθοδος είναι η καταλληλότερη για την αντιμετώπιση των ινομυωμάτων. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να σημειωθεί η σημασία της εξατομικευμένης αντιμετώπισης που βασίζεται στις ιδιαιτερότητες και στις διαφορετικές ανάγκες της κάθε γυναίκας.
Τα είδη των επεμβάσεων
Οι χειρουργικές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται σήμερα είναι οι εξής:
– Λαπαροσκοπική αντιμετώπιση: μέσω μικρών τομών μήκους 1-2 εκατοστών διενεργείται αφαίρεση των ινομυωμάτων. Πλεονεκτήματα της μεθόδου είναι η γρήγορη ανάρρωση, η μικρής διάρκειας νοσηλεία και η αποφυγή της κλασσικής τομής.
– Ρομποτική αντιμετώπιση: αποτελεί την πλέον σύγχρονη εξέλιξη της λαπαροσκοπικής τεχνικής που εξασφαλίζει λιγότερη αιμορραγία, ενώ προσφέρει στο χειρουργό εξαιρετική τρισδιάστατη αντίληψη του εσωτερικού της κοιλιάς κατά τη διάρκεια του χειρουργείου.
– Κλασσική/ «ανοικτή» τεχνική-λαπαροτομία: πραγματοποιείται με τομή στο κατώτερο τμήμα της κοιλιάς στη γραμμή του bikini. Μαζί με τη λαπαροσκοπική τεχνική αποτελεί τον πιο διαδεδομένο τρόπο αντιμετώπισης. Εφαρμόζεται και σε περιπτώσεις που αντενδείκνυται η γενική αναισθησία, με επισκληρίδιο αναισθησία, ενώ μειονεκτήματά της αποτελούν η παρατεταμένη νοσηλεία και ανάρρωση και η μεγάλη τομή που απαιτείται.
– Επεμβατική υστεροσκόπηση: Με κολπική προσέγγιση, εφαρμόζεται σε περιπτώσεις που το ινομύωμα προβάλλει κατά το πλείστον στο εσωτερικό της μήτρας. Τα ινομυώματα δεν θα πρέπει να ξεπερνούν σε μέγεθος τα 3 εκατοστά και θα πρέπει να είναι λίγα σε αριθμό (1-2).
Μη χειρουργικές θεραπείες
Σε επιλεγμένες περιπτώσεις μπορεί να εφαρμοστεί η φαρμακευτική αντιμετώπιση και ο εμβολισμός.
Κατά τη φαρμακευτική αντιμετώπιση, μπορούμε να χορηγήσουμε ενέσιμα φάρμακα, π.χ. τα ανάλογα των εκλυτικών ορμονών του υποθαλάμου (GnRH), τα οποία προσφέρουν μια πρόσκαιρη μείωση του μεγέθους των ινομυωμάτων. Συνήθως χρησιμοποιούνται προεγχειρητικά για να διευκολύνουν τεχνικά τον χειρουργό κατά την αφαίρεσή τους, η οποία ακολουθεί μερικούς μήνες μετά τη χορήγηση του φαρμάκου.
Επιπλέον, σε πολύ ειδικές περιπτώσεις μπορεί να εφαρμοστεί και ο εμβολισμός των ινομυωμάτων από επεμβατικούς ακτινολόγους. Η συγκεκριμένη μέθοδος εφαρμόζεται σε πολύ περιορισμένη κλίμακα, σε χώρες του εξωτερικού.
Ο τοκετός
Ο γυναικολόγος που έχει χειρουργήσει την ασθενή γνωρίζει ακριβώς την έκταση των εξαιρεθέντων ινομυωμάτων και το προβλεπόμενο μέγεθος των ουλών που υπάρχουν στη μήτρα - και με βάση τις πληροφορίες αυτές, θα τη συμβουλεύσει για το αν είναι ασφαλές να προχωρήσει σε φυσιολογικό τοκετό ή καισαρική τομή.
Ο Παναγιώτης Μ. Οικονομίδης είναι μαιευτήρας-χειρουργός-γυναικολόγος στο Doctors’ Hospital, ειδικός στην Γυναικολογική Ενδοσκόπηση και την Ρομποτική Χειρουργική, New York Medical College
Πηγή: Τα NEA Online