Η λοίμωξη από τον ιό HPV είναι πολύ συχνή. Υπολογίζεται ότι 8 στις 10 γυναίκες έρχονται σε επαφή με τον ιό HPV στη διάρκεια της ζωής τους. Η λοίμωξη από τον ιό HPV στις περισσότερες περιπτώσεις υποχωρεί από μόνη της χωρίς να προκαλέσει βλάβη. Άλλες φορές όμως παραμένει στον οργανισμό, προκαλώντας σοβαρά νοσήματα. Ωστόσο, ένα άτομο που έχει προσβληθεί από τον ιό HPV μπορεί να μην έχει κανένα σύμπτωμα για πολλά χρόνια, μεταδίδοντας τον ιό στους συντρόφους του, χωρίς να το γνωρίζει.
Ο ιός HPV μεταδίδεται κυρίως με τη σεξουαλική επαφή, η οποία δεν είναι απαραίτητο να είναι ολοκληρωμένη. Ο ιός πιο σπάνια μεταδίδεται από την επαφή των γεννητικών περιοχών ή την επαφή των χεριών με τη γεννητική χώρα και ακόμα σπανιότερα από μολυσμένα υφάσματα και ρούχα. Η χρήση του προφυλακτικού μπορεί να μειώσει την πιθανότητα μετάδοσης, αλλά όχι να την εξαλείψει. O ιός HPV είναι πολύ μολυσματικός, o βαθμός μολυσματικότητας εξαρτάται από τον τύπο του ιού αλλά και από τον οργανισμό που μολύνεται.
Ο ιός HPV έχει την ιδιαιτερότητα να είναι ο μοναδικός αιτιολογικός παράγοντας για την πρόκληση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο δεύτερος σε συχνότητα στην πιο παραγωγική ηλικία της γυναίκας, μεταξύ 15-44 ετών. Ο ιός HPV όμως προκαλεί επίσης μεγάλο αριθμό και άλλων σοβαρών νοσημάτων και σε γυναίκες αλλά και σε άντρες, όπως καρκίνο του αιδοίου, κόλπου, πέους, πρωκτού και γεννητικά κονδυλώματα, ενώ επιπλέον ευθύνεται για ορισμένες μορφές καρκίνου στοματοφάρυγγα, στοματικής κοιλότητας και λάρυγγα. Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις του τραχήλου της μήτρας και τα γεννητικά κονδυλώματα παρουσιάζουν μεγάλη αύξηση σε νεαρές γυναίκες 16-25 ετών.
Με βάση σχετικές μελέτες, ο εμβολιασμός προλαμβάνει πάνω από το 75% του συνόλου των περιπτώσεων του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και τις περισσότερες περιπτώσεις των άλλων μορφών καρκίνου της γεννητικής χώρας που προκαλεί ο ιός, καθώς και το 90% των γεννητικών κονδυλωμάτων.
Αναλυτικά, νοσήματα στα οποία ενέχεται ως αιτιολογικός παράγοντας ο ιός HPV είναι:
- Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας. Αποτελεί το δεύτερο σε συχνότητα καρκίνο στην πιο παραγωγική ηλικία της γυναίκας, μεταξύ 15-44 ετών. Στην Ελλάδα κάθε χρόνο εμφανίζονται 600 καινούργια περιστατικά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και περίπου 250 νέες γυναίκες χάνουν τη ζωή τους από αυτόν. Στην Ευρώπη 33.500 γυναίκες περίπου διαγιγνώσκονται με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και 15.000 γυναίκες πεθαίνουν από τη νόσο αυτή ετησίως.
- Προκαρκινικές βλάβες του τραχήλου της μήτρας. Οι προκαρκινικές βλάβες του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, που προηγούνται του καρκίνου, παρουσιάζουν ανησυχητική αύξηση σε γυναίκες 16-26 ετών. Προσπάθεια λοιπόν της στενής παρακολούθησης αυτών των βλαβών είναι η αντιμετώπισή τους ώστε να μην εξελιχθούν περαιτέρω. Η αντιμετώπισή τους είναι κατά βάση χειρουργική και έχει ως στόχο την αφαίρεση της βλάβης τοπικά στον τράχηλο. Δυστυχώς οι επεμβάσεις αυτές, παρά το γεγονός ότι είναι συντηρητικές τοπικές επεμβάσεις, δεν είναι άμοιρες συνεπειών. Μπορούν να επηρεάσουν τη υγεία της νεαρής γυναίκας, καθώς μπορούν να προκαλέσουν πρόβλημα στη γονιμότητα της ασθενούς ή και να οδηγήσουν σε πρόωρο τοκετό σε μία μελλοντική εγκυμοσύνη. Πέρα από τις πιθανές επιπλοκές των επεμβάσεων, η ανάπτυξη μιας προκαρκινικής βλάβης επηρεάζει τη σεξουαλική ζωή της γυναίκας και την ποιότητα ζωής της.
- Καρκίνος του αιδοίου. Ο καρκίνος αυτός είναι πιο σπάνιος από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, αλλά έχει χειρότερη πρόγνωση και απαιτεί πιο ριζική χειρουργική επέμβαση. Για τον καρκίνο αυτόν δεν υπάρχει τρόπος έγκαιρης διάγνωσης, ανάλογος με το τεστ Παπανικολάου που ανιχνεύει πρώιμα προκαρκινικές βλάβες του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας ή τον ίδιο τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας
- Καρκίνος του κόλπου. Eίναι επίσης ένας σοβαρός καρκίνος, με το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό ότι διαγιγνώσκεται πιο δύσκολα και έτσι μικραίνει η πιθανότητα να διαγνωσθεί έγκαιρα.
- Καρκίνος πρωκτού σε γυναίκες και άνδρες. Ο καρκίνος αυτός παρουσιάζει τις 2 τελευταίες δεκαετίες ραγδαία αύξηση, με αποτέλεσμα τα περιστατικά να έχουν τριπλασιαστεί. Είναι δε ένα νόσημα που αφορά και τα 2 φύλα και περισσότερο τις γυναίκες.
Σήμερα γνωρίζουμε επίσης ότι πέραν των νοσημάτων στο γεννητικό σύστημα των γυναικών, ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων εμπλέκεται και στην ανάπτυξη καρκίνων του στοματοφάρυγγα και της στοματικής κοιλότητας. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι ενώ οι καρκίνοι που εμφανίζονταν παραδοσιακά στην περιοχή αυτή ως αποτέλεσμα της αυξημένης κατανάλωσης αλκοόλ και καπνίσματος μειώνονται, οι καρκινικές μορφές που συσχετίζονται με τον ιό HPV αυξάνονται.
Καλοήθη νοσήματα, όπως τα γεννητικά κονδυλώματα, τα οποία αφορούν αγόρια και κορίτσια. Τα γεννητικά κονδυλώματα έχουν μεγάλη μεταδοτικότητα και αφορούν τις νεαρές κυρίως ηλικίες από 15 έως 25 ετών κοριτσιών και αγοριών. Η θεραπεία τους είναι αρκετά χρονοβόρα και επώδυνη, καθώς τα γεννητικά κονδυλώματα υποτροπιάζουν συχνά ακόμα και μετά από την αφαίρεση τους. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μεγάλη αύξηση στην εμφάνισή αυτού του νοσήματος.
Προστασία - εμβολιασμός
Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος προστασίας από τον ιό HPV είναι ο εμβολιασμός, καθώς η λοίμωξη από τον ιό δεν μπορεί να προληφθεί με κανέναν άλλο τρόπο. Με βάση σχετικές μελέτες, ο εμβολιασμός με τα υπάρχοντα εμβόλια (διδύναμο- τετραδύναμο) προλαμβάνει πάνω από το 75% του συνόλου των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και τις περισσότερες περιπτώσεις των άλλων μορφών καρκίνου της γεννητικής χώρας που προκαλεί ο ιός. Επιπλέον με το τετραδύναμο εμβόλιο προλαμβάνεται και το 90% των γεννητικών κονδυλωμάτων. Στις μελέτες τα εμβόλια έναντι του ιού HPV έδειξαν καλό προφίλ ασφάλειας. Η εμπειρία από τη χορήγηση πάνω από 100 εκατομμυρίων δόσεων παγκοσμίως επιβεβαίωσε το παραπάνω εύρημα.
Πρόσφατα επιστημονικά στοιχεία έδειξαν ότι σε χώρες που έχει εμβολιαστεί μεγάλος μέρος του πληθυσμού, όπως η Αυστραλία, έχει ήδη παρατηρηθεί σημαντική μείωση νοσημάτων (γεννητικών κονδυλωμάτων) που εμφανίζονται νωρίς στη ζωή των γυναικών. Επίσης, καταγράφηκε μείωση των προκαρκινικών βλαβών του τραχήλου της μήτρας και των παθολογικών ευρημάτων στις εξετάσεις κατά Παπανικολάου. Όλα αυτά τα ευρήματα αποτελούν πρώιμες ενδείξεις ότι σε μερικά χρόνια αναμένεται σημαντική μείωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στον γενικό πληθυσμό.
Το εμβόλιο έναντι του ιού HPV αποτελεί εμβόλιο ρουτίνας για τα κορίτσια ηλικίας 12-15 ετών. Η ηλικία αυτή, και κατά προτίμηση η ηλικία των 12 ετών, είναι η περίοδος όπου ολοκληρώνεται όλη η σειρά των εμβολίων του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών, καθώς η ανταπόκριση του οργανισμού στους εμβολιασμούς είναι υψηλή και η συμμόρφωση των εφήβων στις ιατρικές οδηγίες υψηλή. Σε περίπτωση που χαθεί η ευκαιρία να γίνει το εμβόλιο σε αυτή τη χρονική συγκυρία, τότε μεταβαίνουμε στην ηλικία των μεγαλύτερων εφήβων. Είναι λάθος να θεωρείται από τους γονείς ότι το εμβόλιο αποτελεί διαβατήριο για έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας. Το εμβόλιο είναι ένα ακόμη εμβόλιο της εφηβικής ηλικίας που πρέπει να χορηγείται στην ίδια ηλικία με τα υπόλοιπα εμβόλια. Ήδη χιλιάδες έφηβοι έχουν εμβολιαστεί στη χώρα μας και έχουν θωρακιστεί στο μέγιστο δυνατό βαθμό έναντι του ιού HPV.
Το εμβόλιο προσφέρει μεγάλο όφελος και στις μεγαλύτερες γυναίκες έως 26 ετών, οι οποίες δεν έχουν προλάβει να εμβολιαστούν στην ηλικία των 12-15 ετών. Στις μεγαλύτερες κοπέλες, ανεξάρτητα από το αν έχουν εκτεθεί στον ιό ή όχι, ο εμβολιασμός θα τις προστατεύσει από μελλοντικές λοιμώξεις. Όταν φτάσουν στην κατάλληλη ηλικία, οι εμβολιασμένες γυναίκες πρέπει να ξεκινήσουν τη χρήση του τεστ Παπ, σύμφωνα με τις ιατρικές οδηγίες. Η χορήγηση του εμβολίου έχει όφελος, αν και δεν αποζημιώνεται, και στις μεγαλύτερες γυναίκες ως 45 ετών.
Όσον αφορά στον εμβολιασμό των αγοριών, που επίσης μπορεί να προσβληθούν από τον ιό HPV, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) έχει εγκρίνει ήδη τον εμβολιασμό τους στην ηλικία 9-26 ετών. Ο εμβολιασμός των αγοριών δεν έχει ξεκινήσει στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες, για λόγους κυρίως οικονομικούς, καθώς πρώτη προτεραιότητα αποτελεί ο εμβολιασμός των γυναικών. Σε μεγάλες όμως χώρες, όπως οι ΗΠΑ, η Αυστραλία και ο Καναδάς έχουν ξεκινήσει εμβολιαστικά προγράμματα σε αγόρια και άνδρες 12-26 ετών. Ο εμβολιασμός των αγοριών θα τα προστατεύσει από τα γεννητικά κονδυλώματα αλλά και από ορισμένους σπάνιους τύπους καρκίνου του πέους και του πρωκτού. Επιπλέον, εμβολιάζοντας τα αγόρια προστατεύονται έμμεσα και οι ερωτικοί τους σύντροφοι που δεν έχουν εμβολιαστεί.
