Πριν από την ανάπτυξη καρκίνου του τραχήλου της μήτρας προηγείται ένα μακρό στάδιο προκαρκινικών αλλοιώσεων, των οποίων η έγκαιρη διάγνωση οδηγεί στην πρώιμη αντιμετώπιση της νόσου. Ο κυτταρολογικός έλεγχος αποτελεί σήμερα τον κύριο και μοναδικό ίσως τρόπο έγκαιρης διάγνωσης μορφών καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Το τεστ είναι εύκολο, φθηνό, ελάχιστα παρεμβατικό, αλλά κατά παράδοξο τρόπο, ακόμη αμφισβητούμενο. Το τεστ είναι μία τεχνική συλλογής κυτταρικού υλικού από τη περιοχή του τραχήλου, το οποίο μονιμοποιείται με ειδικά υγρά, σε αντικειμενοφόρες πλάκες και κατόπιν ερμηνεύεται από τον κυτταρολόγο.
Θα πρέπει να τονίσουμε ότι η χρήση του Τεστ-Παπ έχει μειώσει την επίπτωση του καρκίνου του τραχήλου, ιδιαίτερα στις ανεπτυγμένες χώρες όπου τα συστήματα ελέγχου είναι καλά οργανωμένα. Ωστόσο, πρέπει να γνωρίζουμε ότι το τεστ-Παπανικολάου έχει κάποιες αδυναμίες, το οποίο σημαίνει ότι μπορεί να παρουσιάσει ψευδώς θετικά ή ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα. Τα ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα κυμαίνονται στη διεθνή βιβλιογραφία σε ποσοστά 5-55%, με ένα μέσο όρο 10%-20%.
Υπολογίζεται επίσης ότι 8% των δειγμάτων κρίνονται ως ανεπαρκή, κάτι που συνιστά την ανάγκη επανάληψης της εξέτασης. Εκτός από τη κλασική μέθοδο κυτταρολογικής εξέτασης του τραχηλικού και κολπικού επιχρίσματος, έχουμε σήμερα και την κυτταρολογία υγρής φάσης, όπου το τραχηλικό κυτταρικό δείγμα συλλέγεται με μαλακή βούρτσα και ξεπλένεται με ειδικό υγρό μεταφοράς.
